We werken misschien al wel 15 jaar samen met Sankomij, maar zo’n project als we nu samen doen deden we nog nooit. Nooit eerder realiseerden we ook zoveel verbeteringen op één project. Maar, nooit eerder kónden we ook zoveel verbeteringen doorvoeren op een project. Jaap Driessen van Sankomij: “Geen project is doorgaans hetzelfde, dus lessen exporteren is lastig. Doordat het hier gaat om vier identieke flats kon dat wel en dan zie je meteen wat dat oplevert. Twee woningen per dag renoveren leek in het begin nog ambitieus, nu renoveren we drie woningen per dag.”

De allereerste vergadering over dit project vond al plaats in 2015. Dat ging toen nog over de renovatie van de eerste Molenbossenflat. Of we ook flat twee, drie en vier zouden mogen renoveren moest toen nog blijken. Dat ging alleen door als opdrachtgever Antares en de bewoners tevreden waren. Inmiddels zijn we net na de bouwvak gestart met flat drie, medio juni 2018 daarmee klaar en weten we al dat we na de bouwvak in 2018 starten met flat vier.

Complexe renovatie
De renovatie van de Molenbossenflats (608 sociale huurwoningen) is behoorlijk complex. De werkzaamheden vinden binnen en buiten plaats, er moet asbest worden gesaneerd, bewoners kunnen kiezen voor een andere indeling en installatietechnisch is ook het een en ander aan vervanging toe. Zoals de riolering, het ventilatiesysteem  en de cv-installatie (inclusief bemetering). Er zijn daardoor drie fases die in elkaar overlopen met veel betrokken disciplines: de werkzaamheden buiten aan onder meer de balkons, de werkzaamheden aan de entree en de liften en de binnenwerkzaamheden.

Goede chemie
We bevroegen Jaap Driessen van Sankomij over waarom dit zo goed lukte en zelfs nog veel beter uitpakte dan vooraf gedacht: “Het geheim van het succes van dit project zit in de zeer goede voorbereiding en de mensen die erbij betrokken zijn. De chemie tussen de mensen op de bouw is bijzonder goed en dat is belangrijk. Die mensen, die moeten het uiteindelijk doen.”

Het is een leuk project om aan te werken en dat merk je aan iedereen. Het is ook nodig overigens, want de intensiteit is groot. Niemand kan verstek laten gaan, dan staat heel het terrein stil.

Jaap Driessen – Sankomij

“Je merkt bij dit project: iedereen wil, iedereen gaat ervoor. Alle mensen die bij flat 1 meewerkten aan de renovatie wilden ook heel graag door voor die 2^de flat. Het is een leuk project om aan te werken en dat merk je aan iedereen. Het is ook nodig overigens, want de intensiteit is groot. Niemand kan verstek laten gaan, dan staat heel het terrein stil.”

Alle scenario’s lagen klaar
Dat het een leuk project is om te doen, komt volgens Jaap voor een belangrijk deel door die zo extreem goede voorbereiding. Dat zorgde ervoor dat we alle mogelijke scenario’s al hadden uitgedacht en oplossingen klaar hadden. “Er kwam bijvoorbeeld geheel nieuw leidingwerk, maar de huidige situatie zou voor ons pas duidelijk worden als er was gesloopt. Dus bedachten we: als het dit is, doen we dit en als het dat is, doen we dat. Anderen zeiden in die beginfase nog wel eens: ‘Je moet niet zoveel beren op de weg zien.’ We gingen ook heel ver, maar achteraf bleek dat goed, we hadden alle mogelijke scenario’s al voor ons.”

De waarde van een rustmoment
“Het bijzondere aan dit project is de combinatie van een binnen- en buitenrenovatie met een zeer korte doorlooptijd. We kozen ervoor de werkzaamheden uit te voeren via een verticale indeling in strangen (10 tot 12 appartementen onder elkaar), maar moesten feitelijk ook nog zien hoe dat in de praktijk uitpakte. Tijdens die eerste vergadering in 2015 bij Knaapen besloten we één strang te renoveren en de week daarna bewust even niks te doen om die eerste strang te kunnen evalueren. Ik zeg altijd: je moet een rustmoment pakken. Dan leer je en ga het beter doen. Als je geen rust pakt ga je op dezelfde manier door met dezelfde fouten.”

We verbeterden de planning, veranderden de volgorde van de werkzaamheden en besloten een proef te doen of we ook twee woningen per dag konden renoveren. En dat ging boven verwachting goed.

Jaap Driessen – Sankomij

“Dat bleek heel goed. We keken waar we op konden bijsturen. Met iedereen, het hele team. Zo kwamen we tot het inzicht dat er veel verliesuren waren, doordat veel partijen even een uurtje moesten komen. Dus keken we: wat gebeurt er als de één een uur eerder komt. Kan de ander dan twee dingen achter elkaar doen? Ja, zo bleek. We verbeterden de planning, veranderden de volgorde van de werkzaamheden en besloten een proef te doen of we ook twee woningen per dag konden renoveren. En dat ging boven verwachting goed. Sterker nog: nu doen wij wel drie dingen tegelijk, waardoor anderen wel vier dingen tegelijk kunnen doen. En renoveren we drie woningen per dag in plaats van twee. Van tevoren hadden we dat nooit kunnen bedenken, maar gaandeweg signaleer je dingen.”

‘Kan dat nou niet makkelijker?’
“In het begin pakten we heel bewust die hele week voor de evaluatie. Vervolgens werd evalueren vast onderdeel van onze werkzaamheden. Elke dag vindt een daily stand plaats tussen alle voormannen. De jongens zien waar verbeteringen zitten, waar iets makkelijker kan. Samen bespreken ze dat. De verbeterpunten komen dus echt van de mannen op de bouw. Van de schilder, de sloper, de tegelzetter en ga zo maar door.”

“Zo kregen in het begin alle keukens een noodaansluiting, zodat de bewoners wel water hadden. Dat betekende echter wel dat die monteur 162 keer die trap op en af moest voor al die keukens. ‘Tsjonge, tsjonge, dacht hij, kan dat nou niet makkelijker?’ Het komt vervolgens ter sprake in de daily stand, iemand oppert om gemeenschappelijke noodkeukens op de gang te maken, we onderzoeken die optie en voeren het uit. Altijd is daarbij het uitgangspunt: het moet een verbetering zijn voor ons én voor de bewoners. Inmiddels zijn er zo al meer dan 50 verbeterpunten doorgevoerd.”

De verbeterpunten komen dus echt van de mannen op de bouw. Van de schilder, de sloper, de tegelzetter en ga zo maar door.

Jaap Driessen – Sankomij

Uniek project
De renovatie van flat drie start nu en na de bouwvak van 2018 is flat vier aan de beurt. “Dat we vier identieke flats renoveren is uniek. Bij de meeste projecten heb je maar één kans. Natuurlijk evalueer je dan, maar je hebt niet meer de mogelijkheid om het door te voeren. Nu hebben we die mogelijkheid wel omdat er vier flats zijn en we ze ook alle vier met hetzelfde team mogen renoveren. Dat is ook de verdienste van Antares, die hier heel bewust op inzet. Ik zou dat graag vaker zien. Dat vertrouwen van een opdrachtgever richting de bouwkolom. Dat is niet altijd makkelijk voor een opdrachtgever, dat weten wij ook. Maar dit project bewijst dat het kan.”