Innoveren in de keten: van oude dakpannen weer nieuwe maken
Vanuit ons duurzaamheidsbeleid werken we bij Knaapen aan een steeds duurzamere bedrijfsvoering. Ons voornaamste doel is om in 2040 CO2-neutraal en circulair te zijn. Onze materiaalstromen spelen daarin een cruciale rol. Een van de meest impactvolle materiaalstromen op onze projecten is de in- en uitgaande stroom van dakpannen. Een zoektocht naar manieren om die milieu-impact radicaal te verlagen, bracht ons bij een bijzondere machine die het mogelijk maakt om van oude pannen weer nieuwe te maken. Een verslag van zoeken, proberen, experimenteren en een hele mooie samenwerking in de keten.
Bij Knaapen renoveren we zo’n 400 daken per jaar en dat doen we bij voorkeur buitenzijdig. We halen de oude dakpannen van het dak, isoleren het dak en plaatsen er nieuwe dakpannen op terug (of ROEF natuurlijk :)). Vrijwel altijd gaat het hier om betonnen dakpannen en we weten in de branche inmiddels allemaal dat de productie van beton een hoge milieu-impact heeft.
Van downcycling naar upcycling
Dat zette ons aan het denken: hoe kunnen we de milieu-impact van deze materiaalstroom verlagen? Oude dakpannen worden nu vaak verhakt tot granulaat dat wordt gebruikt om wegen op te hogen. Mooi dat het materiaal niet verloren gaat, maar het is meer downcycling dan recycling. Zou dat beter kunnen?
Sandra Zomervrucht, onze Manager Duurzaamheid, zette er haar tanden in en kwam in haar zoektocht al snel in contact met Han Blom van BAM. Die weer in contact stond met IB12, die samen al langer bezig waren met mogelijkheden om dakpannen en andere reststromen hoogwaardig te recyclen. Zo ontstond een groepje, met ook Jorg van Waas van Caspar de Haan.
“Als je de milieu-impact van materialen wilt verlagen, is het logisch om te beginnen bij een materiaal met een hoge milieu-impact dat we bijna ieder project gebruiken: de dakpan. Het mooiste is om te komen tot recycling van dakpan naar dakpan. Dan is de cirkel letterlijk rond.”
Jorg van Waas - Planontwikkelaar duurzaamheid (Caspar de Haan)
Bijzondere machine
Sandra: “Van oude betonnen dakpannen nieuwe pannen maken, is om meerdere redenen ingewikkeld. Bij het breken van de pannen blijft het materiaal grote korrels en kiezels behouden. Als je er dan nieuwe dakpannen van maakt, krijg je eerder breuklijnen. Bovendien hebben oude pannen vaak veel groenaanslag. Dat vormt een risico voor de kwaliteit van de nieuwe pannen.”
“IB12 had echter een machine ontwikkeld – de Venturial - die met behulp van geluidsgolven van vaste materialen een poeder kan maken. Tot dan toe had de Venturial vooral biologische materialen verpoederd, maar een betonnen dakpan zou misschien ook lukken?”
“De verwachting was: door de behandeling met geluidsgolven verdwijnt de groenaanslag en doordat het beton helemaal tot een poeder wordt vermalen, verdwijnen ook de grote kiezels en korrels. ‘Dat moeten we gaan testen’, dachten wij.”
De hele keten aan tafel
In Nelskamp en BMI Monier vonden we leveranciers van dakpannen die mee wilden doen. Onze vaste partner Heezen sloopwerken sloot aan om dakpannen te breken en voor te bereiden voor de Venturial. En tot slot maakt de betrokkenheid van Bas Driessen, als vertegenwoordiger van het duurzaamheidspact, de keten compleet. Zo zitten alle spelers die in het proces een rol en verantwoordelijkheid hebben aan tafel.
“Oude bouwmaterialen zijn geen afval, maar een reststroom. Het zijn nieuwe grondstoffen. Ze ook zo inzetten, vraagt wel om een andere manier van denken. Niet volgens het traditionele inkoper-verkoper model, maar circulair, vanuit werkelijke samenwerking. Zodat we samen meer kennis en kunde hebben en volume kunnen maken.”
Han Blom - Category-manager Façade & Roof (BAM Group)
De eerste tests: het kan!
De vraag was nu: kan de Venturial van brokstukken van oude dakpannen een poeder maken? En kunnen in de dakpannenfabriek met dit poeder weer nieuwe dakpannen worden gemaakt?
Sandra: “We begonnen met 10 dakpannen, die we letterlijk zelf met de hand hebben staan breken om te testen of de machine er poeder van kon maken. Dat lukte! Met de potjes poeder reden we naar Nelskamp en Monier. Daar wezen de technische tests uit dat het lukt om het poeder bij te mengen in het productieproces van nieuwe dakpannen. Heel tof!”
Van een project in Boxtel haalden we vervolgens 200 kilo dakpannen om een test te doen met een groter volume dakpannen, die door Heezen in brokstukken van maximaal 3x3 cm werden gebroken. Later volgde nog een batch van 500 kilo.
Samen de milieu-impact verlagen
“Cement zorgt voor 90% van de CO2-uitstoot van beton. Door dit poeder bij te mengen is minder cement nodig en krijg je dus een minder CO2-intensieve dakpan. Hoe hoger het percentage poeder, hoe beter. 20% cement vervangen voor dit poeder is nu gelukt. De dakpannen blijven dan aan alle kwaliteitseisen voldoen. Nu onderzoeken we: lukt het om hier 25% of meer van te maken?”
“Daarnaast kijken we met elkaar natuurlijk naar de business case en hoe we samen het (logistieke) proces zo slim mogelijk inrichten. Hoe zamelen we de oude pannen in, waar worden ze gebroken en vermalen tot poeder, hoe krijgen we dat poeder efficiënt weer bij de fabriek?”
“Het is al eens eerder geprobeerd om van dakpan tot dakpan te komen, maar tot nog niet gelukt. Omdat we nu samenwerken met de hele keten en allemaal onze schouders eronder zetten, is er een veel grotere kans van slagen.”
Jan Mussche - Category Manager Pitched Roofs (BMI Group)
Oproep aan de branche
Han: “We doen dan ook graag een oproep. Aan bouwers, onderhoudsbedrijven, woningcorporaties, leveranciers en gemeenten: doe mee. Dit is laaghangend fruit. We hebben in Nederland zo’n 5 miljoen vierkante meter betonnen dakpannen en veel van de daken waarop die pannen liggen moeten vervangen of verduurzaamd worden.”
“Betonnen dakpannen hoogwaardig hergebruiken is niet ingewikkeld, het kán. Dat betekent: minder afval, minder gebruik van schaarse grondstoffen, minder impact op de natuur, minder CO2-uitstoot en flinke stappen maken in je eigen verduurzaming. Samen kunnen we volume maken, laten we dat gewoon doen.”
Wil je meer weten? Neem dan contact op met sandra.zomervrucht@knaapen.nl
Op dinsdag 18 maart ondertekenen we met andere partijen zoals opdrachtgevers, opdrachtnemers, leveranciers, verwerkers en producenten het manifest ‘Regionaal Materialen Netwerk’. Zo geven we commitment aan versnelling en opschaling van duurzame bouwmaterialen met circulaire, regionale ketens. Onze gezamenlijke zoektocht naar circulaire dakpannen is een voorbeeld van zo’n regionale keten, die wij tijdens de bijeenkomst ook zullen presenteren.